Nedavni incident na aerodromu “Nikola Tesla” u Beogradu pokrenuo je važnu debatu o granici između bezbjednosti i ljudskih prava. Može li izgled opravdati prisilne mjere? I gdje prestaje zakon, a počinje zloupotreba?
Neobična frizura kao “pretnja” – šta se zapravo desilo?
Na beogradskom aerodromu “Nikola Tesla” dogodio se incident koji je podigao prašinu u cijelom regionu. Prema izvještajima očevidaca i snimcima koji su se brzo proširili društvenim mrežama, jedan muškarac je zaustavljen zbog svog “neuobičajenog izgleda” – konkretno frizure i odjeće. Osiguranje je, u saradnji s policijom, primijenilo “bezbjednosnu proceduru”, tokom koje je putnik, navodno, na licu mjesta – ošišan, bez prethodnog upozorenja.
Ovakav čin odmah je izazvao podijeljene reakcije. Dok neki aplaudiraju odlučnosti bezbjednosnih službi u zaštiti putnika, mnogi drugi ističu da se radi o povredi osnovnih ljudskih prava i poniženju pojedinca.
Da li izgled može biti “osnovana sumnja”?
Aerodromi jesu visoko rizične zone i podložni su specifičnim pravilima i nadzorima, ali se postavlja pitanje: da li fizički izgled može biti dovoljan povod za prisilnu intervenciju?
Međunarodne organizacije poput ICAO-a i Ujedinjenih nacija jasno propisuju da bezbjednosne mjere moraju biti proporcionalne, zakonski osnovane i sprovedene uz poštivanje ljudskih prava. Pristup koji podrazumijeva fizički kontakt, a posebno izmjene fizičkog izgleda, zahtijeva visok nivo pravnog opravdanja i profesionalne obuke osoblja.
Internet kao sud javnosti: eksplozija komentara na društvenim mrežama
U eri digitalnog društva, reakcije ne ostaju zatvorene unutar institucija. Snimci incidenta su eksplodirali na mrežama poput X-a, TikToka i Facebooka, gdje su se korisnici masovno uključili u raspravu koristeći heštagove poput #sigurnostzanasve i #poštovanjeslobode.
Mnogi su ukazali na opasnost stvaranja stereotipa i predrasuda prema ljudima koji se ne uklapaju u konvencionalne norme izgleda, dok su drugi tvrdili da “drugačiji izgled” može biti i metoda skrivanja identiteta.
Stručnjaci upozoravaju – policijska ovlaštenja bez jasne kontrole mogu biti opasna
Prava i dužnosti bezbjednosnih službi moraju biti jasno definisani zakonom, ali i etikom. Stručnjaci za ljudska prava upozoravaju da incidenti poput ovog mogu narušiti povjerenje javnosti u institucije ako se ne sprovedu uz poštovanje dostojanstva i jednakosti svih građana.
U ovom slučaju, postavlja se pitanje – da li je bilo moguće drugačije reagovati, bez poniženja i fizičke izmjene izgleda putnika? Gdje prestaje “preventiva”, a počinje povreda ličnih sloboda?
Potrebna je bolja obuka – i više empatije
Jedna od ključnih poruka koja proističe iz ovog slučaja jeste potreba za dodatnom obukom bezbjednosnog osoblja. Ne samo u tehničkom, već i u komunikacijskom, psihološkom i kulturno-senzitivnom smislu. Mnoge situacije mogu se riješiti verbalnom deeskalacijom, umjesto mjerama koje narušavaju fizički i psihički integritet pojedinca.
Između bezbjednosti i dostojanstva – mora postojati ravnoteža
Ovaj incident ne treba da posluži kao povod za podjele i ostrašćene rasprave, već kao poziv na ozbiljan dijalog o budućnosti bezbjednosne politike u javnom prostoru. Niti jedno društvo ne može biti potpuno bezbjedno ako njegovi građani nisu i zaštićeni u svom dostojanstvu i pravima.
Umjesto opravdavanja ili osude, važno je iskoristiti ovu situaciju za edukaciju, zakonske korekcije i razvoj prakse koja će poštovati čovjeka – čak i kad je bezbjednost na prvom mjestu.
