U današnjem članku vraćamo se u prošlost ispunjenu skandalima, tajnama i neverovatnim obrtima. Životni put princa Đorđa Karađorđevića, najstarijeg sina srpskog kralja Petra I, bio je sve samo ne običan…
Đorđe Karađorđević, iako po zakonu prvi u redu za srpski presto, odrekao se tog prava u korist svog mlađeg brata Aleksandra. Umesto priznanja za čin žrtve, dočekala ga je stigma čoveka nestabilnog duha. Život mu je tekao daleko od moći, kao lojalan građanin Jugoslavije, u kojoj je, paradoksalno, ostao jedini Karađorđević prisutan na njenom tlu.
- Potiče iz porodice duboko ukorenjene u srpskoj istoriji. Njegov pradeda Karađorđe bio je vođa Prvog srpskog ustanka i jedan od tvoraca moderne Srbije, ali i žrtva političkih obračuna — ubijen po nalogu Miloša Obrenovića, drugog velikana srpske nezavisnosti i utemeljivača rivalske dinastije. Sukobi između Karađorđevića i Obrenovića oblikovali su političku scenu Srbije decenijama.
Đorđe je rođen 1887. godine u Cetinju, kao sin kneza Petra Karađorđevića i crnogorske princeze Zorke. Njegovo detinjstvo bilo je obeleženo dinastičkim kalkulacijama i međunarodnim vezama. Kumovao mu je ruski car Aleksandar III, dok je kuma bila njegova sestra Marija. Iako su dinastičke veze gubile političku snagu, u životima kraljevskih porodica one su i dalje imale veliki značaj.
- Školovao se u Sankt Peterburgu, gde je upisao prestižni kadetski korpus. U Rusiji se lako snašao, delom zahvaljujući svojim crnogorskim tetkama koje su bile udate za istaknute članove ruske aristokratije. U međuvremenu, 1903. godine, njegov otac Petar postaje kralj Srbije, što Đorđa čini prestolonaslednikom. Njegov dolazak u Beograd bio je dočekan s oduševljenjem. Bio je vatren, harizmatičan i patriotski nastrojen, iako mu srpski jezik nije bio jača strana — bolje se izražavao na francuskom.
Među narodom je bio veoma popularan. Bio je poznat po svojoj darežljivosti, ljubavi prema sportu i muzici, ali i po nepromišljenom ponašanju, naročito kada je u pitanju bila vožnja automobilom ulicama Beograda. Ipak, takve ekscese su mu praštali. Njegov otvoreni animozitet prema Austro-Ugarskoj dodatno mu je podizao ugled, naročito u periodu kada je aneksija Bosne i Hercegovine izazvala gnev javnosti. Nazvati cara Franca Josifa “lopovom” ili ruskog cara Nikolaja II “lažovom” samo je potvrđivalo njegovu impulsivnu prirodu — osobinu nepoželjnu kod budućeg monarha.
- Bio je poznat po naglim promenama raspoloženja i izlivima besa, koji su se brzo pretvarali u izvinjenja i šarm. Međutim, u političkom svetu, takva ponašanja nisu mogla biti tolerisana. Ugledni ljudi poput Nikole Pašića i Dragutina Dimitrijevića preferirali su Aleksandra, njegovog staloženijeg brata, kao naslednika. Čak je i kralj Petar, iako mu je Đorđe bio sin, otvoreno isticao Aleksandra kao prikladnijeg naslednika.
Skandal iz 1909. godine dodatno je narušio Đorđevu poziciju. Njegov lični lekar, Stefan Kolaković, preminuo je pod sumnjivim okolnostima, a Đorđe je priznao da ga je udario. Postojale su spekulacije da je prebijanje bilo ozbiljnije nego što je tvrdio, ali je zvanična istraga ubrzo obustavljena — verovatno kao deo dogovora u kojem se Đorđe odriče prava na presto u zamenu za očuvanje titule i privilegija.
- Uprkos svemu, njegov život nije bio lišen intelektualne dubine. Bio je zainteresovan za matematiku i održavao prepisku sa francuskim naučnikom Poenkareom. Učio je diferencijalne jednačine sa Mihailom Petrovićem Alasom, s kojim je delio i strast prema ribolovu. Njihova česta druženja na Adi izazivala su razne glasine, ali nikada nisu potvrđene.
Đorđe je aktivno učestvovao u oba balkanska i dva svetska rata. Bio je kriptolog i ranjavan u borbama, a ipak mu se prebacivala neodgovornost u komandovanju jedinicama koje su pretrpele velike gubitke. Njegov doprinos ratnim naporima bio je evidentan, ali njegova reputacija ostala je u senci impulzivnosti i političkih intriga.
- Odnosi sa Rusijom bili su ambivalentni — dok je gajio simpatije prema zemlji svoje mladosti, istovremeno je gajio i sumnju u njene stvarne namere prema Srbiji. Bio je razočaran mlakom podrškom Rusije srpskim interesima. Takođe je teško podneo udaju svoje sestre Jelene za ruskog velikog kneza, smatrajući da je žrtvovana za političke ciljeve. Kasnije su izgladili odnose.
Na kraju, iako je mogao postati kralj, Đorđe je život završio daleko od prestola, u senci bratove krune i istorijskih procesa koje nije mogao da zaustavi. Njegova priča ostaje svedočanstvo o čoveku koji je imao sve predispozicije da vlada, ali i sve razloge da se od vlasti udalji — možda i iz ličnog izbora, možda iz nužde.
